CƏNNƏTƏ DAXİL OLМUŞ İNSAN ORADAN ÇIXARILA BİLӘRМİ?

Sual: Bizim әqidәmizcә, behiştә daxil olan insanlar orada әbәdi qalasıdırlar. Әksәr ayәlәrdә bu mәna tәsdiqlәnsә dә, “Hud” surәsinin 108 ci ayәsindә uyğun mәsәlә şübhә altına alınır. Ayәdә buyurulur: “Әgәr Rәbbim bunu istәsә, xoşbәxt olanlar tükәnmәz bir nemәt kimi göylәr vә yer durduqca cәnnәtdә әbәdi qalacaqlar.” “Әgәr Allah istәsә” ifadәsindәn belә bir fikir yaranır ki, kimlәrsә behiştә daxil olduqdan sonra xaric edilә bilәr. Hәqiqәt haradadır?

Cavab: Alәmlәrin Rәbbinin xoşbәxt insanlara hәmişәlik behişt vәd etmәsi doğrudur. Öz vәdinә xilaf çıxmayan Allah buyurur: “Allah vәd etdi. Allah öz vәdinә xilaf çıxmaz. Lakin onların әksәriyyәti bunu bilmәzlәr.”1

Amma insanlar elә tәsәvvür edә bilәrdilәr ki, Allah xoşbәxt insanları behiştә daxil etdikdәn sonra ondan asılı bir iş qalmır. Hәtta Allah-tәala behiştә daxil etdiyi insanları oradan xaric dә edә bilmәz. Belәcә Allahın qüdrәti şübhә altına alınmış olardı. Ona görә Allah-tәala hәtta behişt әhli üçün dә öz istәyini şәrt qoyur. Bәli, O daimi behişt vәd etmiş vә Öz vәdinә әmәl edәsidir. Amma bununla Allahın qüdrәt dairәsi mәhdudlaşmır. Hәtta behiştә daxil etdiyi insanların da taleyi Onun әlindә olur. Allah istәdiyini edәr vә Onun qüdrәti qeyri-mәhduddur.

Allah Öz istәyini növbәti ayәdә cәhәnnәm әhli haqqında danışarkәn önә çәkmişdir. Ayәdә belә buyurulur: “Bәdbәxt olanlar od içәrisindә qalacaqlar. Onları orada ah-fәryad gözlәyir; Rәbbinin istәdiyi istisna olmaqla.”2

Bununla belә haqqında danışılan ayәnin son cümlәsindә ilahi әtaların sabit olduğu vә heç vaxt insanlardan alınmayacağı buyurulur.”

1 “Rum”, 6.
2 “Hud”, 106, 107

“Dini suаllаrа cаvаblаr”, Аyәtullаh-üzmа Mәkаrim Şirаzi və Аyәtullаh Cәfәr Sübhаni