Quranda Anxronizm xətası var?

Ateistlərin son dönəmdə ortaya atdığı iddialardan biri də Quranda anaxronizmin (1) olmasıdır. Onlar belə iddia edirlər ki, Yusif surəsi 20-ci ayədə (Onlar Yusifə dəyər verməyərək onu ucuz qiymətə - bir neçə dirhəmə satdılar.) Yusifin bir neçə dirhəm qarşılığında satılması tarixi bir xətadır. Ona görə ki, hz. Yusifin dövründə dirhəm olmayıb. Ümumiyyətlə o dönəmdə pul anlayışı olmayıb, insanlar başqa ərzaq qarşılığında alış-veriş ediblər. Çox maraqlıdır ki, bu məsələ öz həllini hələ 20-ci əsrin sonlarında tapıb, lakin ateistlər 21-ci əsrdə belə bir iddia ilə ortaya çıxırlar. Əvvəlcə Yusifin yaşadığı dönəmə və dirhəmin nə olmasına baxaq, ardından iddiaya cavab verək.

Yazının hazırlanmasında göstərdiyi köməyə kömə Təbriz Qasımova dərin minnətdarlığımı bildirirəm.

1. Yusifin yaşadığı dönəm.

Yusif peyğəmbərin yaşadığı dönəm Qurani-Kərimdə dəqiqliyi ilə keçmir. Biz sadəcə Yusifin yaşadığı dönəmi Misir başçılarına olunan xitabla təxmini müəyyən edirik. Quranda Yusifdən bəhs olunan ayələrdə Misir başçılarına “məlik” deyilir (2). Ondan sonrakı dönəmi ələ alan ayələrdə isə Misir başçıları “firon” olaraq keçir (3). Bu da elmi bir faktdır ki, Misirdə öncələr Misir başçılarına firon deyilmirdi, bu xitab yeni krallıq dönəmində başlandı (e.ə 1539). Firon və məlik məsələsi Tövratda qarışıq keçsə də, Quranda dəqiqliyi ilə bir-birindən ayrılıb. Bu da elə Quranın Allah sözü olmasına sübutdur (daha geniş bilmək üçün Yutub kanalımızda “Quran həqiqətən Allah sözüdürmü” adlı 4 videomuza baxa bilərsiniz.) Deməli biz xitablara baxdıqda bilirik ki, Yusif peyğəmbərin yaşadığı dönəm e.ə 1539-cu ildən öncəyə təsadüf edir. Bu tarixdən sonra Misirdə fironlar dövrü başladığı üçün Yusifin yaşadığı dönəm sonrakı dönəm ola bilməz. O halda bizim əsas cavab tapmalı olduğumuz sual budur ki, e.ə 1539-cu ildən öncə puldan istifadə edilibmi?

2. Dirhəm nədir?

Dirhəm sözünün iki mənası vardır: kiçik bir ölçü vahidi və gümüş pul (4). Biz dirhəm sözünün etimologiyasına baxdıqda görürük ki, bu söz gümüş pulları ifadə etmək üçün istifadə edilib. Yəni, gümüşdən hazırlanmış pul vahidinə dirhəm deyilir. Bu söz ilk öncə yunanlardan gəlmiş (drahme), sonra isə fars dilinə keçmişdir (drahm). Ərəblər də gümüş pula “dirhəm” deyirdilər.

3. İddiaya cavab

Biz hz. Yusifin yaşadığı dönəmi təxmini bildik və dirhəmin nə olduğunu aydınlaşdırdıq. O halda əsas suala cavab tapmalıyıq: Yusifin yaşadığı dönəmdə gümüş pullardan istifadə edilibmi? Ateistlər iddia edirlər ki, o dönəmdə pul vahidi olmayıb və Quran gümüş puldan danışaraq anxronizm xətasına yol verir. Əslində əvvəllər həqiqətən də pulun istifadəsi eramızdan əvvəl birinci minillik olaraq bilinirdi. Lakin 19-cu əsrin sonlarında İraqda Təl Əbu Həbbabda aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində qədim Sippar şəhərinin qalıqları tapıldı (5). Bu tapıntılar zamanı minlərlə qədim tablet araşdırılmağa başlanıldı. Bu araşdırmalar zamanı tarixçiləri ən çox təəccübləndirən şey pulun tarixinin düşünüləndən daha qədimə getdiyi idi. Sippar tabletlərində araşdırmalar zamanı ortaya çıxdı ki, Şumerlər hələ eramızdan 2500 il öncə gümüş pullardan istifadə edirdilər. Bu hələ tabletin ortaya çıxardığı dönəmdir, mümkündür ki, pulun tarixi daha da qədim olsun. Bu tapıntı bizə sübut edir ki, pulun yaşı ən az eramızdan əvvəl 2500-cü ilə qədər uzanır. Şimali İllinoys Universitetinin tarixçisi Mervin Povel qeyd edir: “Qədim Mesopotamiyada gümüş bu günkü pulumuz ilə eyni idi. Mübadilə vasitəsi idi. İnsanlar onu sərvət yığmaq və dəyəri təyin etmək üçün də istifadə edirdilər.”(6)

NƏTİCƏ: Quranda heç bir anaxronizm xətası yoxdur. Tarixdə gümüş pullardan istifadə ən az eramızdan əvvəl 2500-ci ildən başlayır. Yusifin yaşadığı dönəm isə e.ə 1539-cu ildən öncəyə təsadüf edir. Yəni, ilk gümüş pulların istifadə edilməsindən min il sonrakı tarixə qədər Yusifin yaşamaq ehtimalı var. Bu halda Quranda Yusifin az miqdarda dirhəmə (gümüş pula) satılması tarixi baxımdan tamamilə realdır.

1. Anxronizm - Hər hansısa bir hadisə və ya şəxslə bağlı olan tarixi dövrün xronoloji uyğunsuzluq təşkil etməsinə verilən ad.
2. Yusif: 72
3. Əraf: 104
4. https://www.etimolojiturkce.com/kelime/dirhem
5. Sayce, Archibald Henry (1911). "Sippara" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 151.
6. Heather Pringle – The cradle of cash, 01.10.1998

Onlara.de